Ik lees al sinds mijn jeugd stripboeken. Bovendien ben ik nogal visueel ingesteld, zoals ook wel blijkt uit de oorsprong van mijn bewondering voor Alice in Wonderland (:het boek van Pat Andrea) en uit de foto´s van al die prachtige dames en heren bij Dutch Comic Con, dus wat was er meer voor de hand liggend dan Alice in stripversie te lezen.
Op de Disney-versies was ik snel uitgekeken, hoewel de oudste uitgaven bepaald niet slecht zijn en in goede staat een echt collectors item zijn geworden, maar op een gegeven moment wil een mens meer. Een kleine zoektocht op internet leverde een scala aan mogelijkheden op, van zeer kinderachtig (Ik heb ooit op een Duitse rommelmarkt een exemplaar aangeschaft waarvan mensen wel eens zeggen ""Dat kan mijn kind ook", of misschien wel beter) tot "for adults only", maar als een echte Hollander ging ik natuurlijk op koopjesjacht en ik zag voor een bespottelijke prijs The Complete Alice in Wonderland-serie van Dynamite.

Zoals bij Amerikaanse comics niet ongebruikelijk, was de cover van een andere tekenaar dan van het verhaal zelf. De covers, kunstwerkjes op zich, zijn van John Cassady, de illustraties van Erica Awano en het storybook is van de hand van Leah Moore & John Reppon. De schrijvers moeten wel echte fans van Alice zijn; de vierdelige serie volgt vrij natuurgetrouw de verhalen uit het boek, met letterlijke qoutes, en zelfs de in de boeken van Lewis Carroll voorkomende gedichten (die vertalers nog wel eens willen weglaten) zijn er in opgenomen. De tekeningen zijn aquarelachtig en zijn deels geïnspireerd op het werk van Arthur Rackham, een destijds bekende tekenaar die de nodige (kinder)boeken heeft geïllustreerd, waaronder Alice in Wonderland, welke tekeningen volgens de schrijvers van de Dynamite-serie "a sense of menace" hebben, iets kwaadaardigs, iets onheilspellends. Alice is gelukkig betoverend als altijd.

In een eerder artikel werd al eens een ander stripachtig boek besproken (van Geronimo Stilton: zoek!), maar als je kwaliteit wilt, geen zin hebt in lezen, van plaatjes houdt of bijvoorbeeld een boekbespreking moet houden over de twee delen van Alice, dan is dit een aanradertje. Er wordt wel eens beweerd dat een stripboek geen boek is, en al helemaal niet leerzaam; wrong dus, en laten we vooral niet een van de eerste lessen van Alice vergeten: ""What is the use of a book without pictures or conversations", dus waarom niet een boek met alleen pictures en conversations. Lewis Carroll, zelf ook een tekenaar (:hij vond zichzelf niet goed genoeg en stortte zich op the next best thing, waarin hij zichzelf vervolgens perfectioneerde: Fotografie), had dit vast op prijs gesteld.

Oke, you know the drill; zoek de foto's op de site bij dit artikel en geniet!

Wil je een (tragi)komische recensie lezen over de Geronimo Stilton-versie van Alice in Wonderland, dan moet je even een kijkje nemen op de site van het Lewis Carroll Genootschap, waar Casper Schuckink Kool onder de titel "Alice in het land van de kaasmuizen" een welgemeend leesadvies verstrekt (:onder het kopje Publicaties. Wel even geduld hebben, de site laadt een beetje langzaam).

Dit boek is natuurlijk niet de beste Alice-versie, maar met die intentie zal het ook vast niet zijn uitgegeven; ongetwijfeld is er een grote club aanhangers van de boeken van Geronimo Stilton, en als die op deze manier een snufje Alice meekrijgen (ook al stinkt ze naar Kaa dubbel aa ess; als ik ergens niet van houd, dan is het dus kaas. Dont't blame me, het is een familiekwaaltje), dan zie ik dat alleen al als een pluspunt. Al pakt maar 1% van de lezers van dit boek hierna de echte Alice, dan groeit onze club van Alice-verslaafden ook weer, en zoals Casper terecht in zijn recensie al concludeert: Een verzamelaar wil alles hebben.

By the way, ik heb iets wat Casper niet heeft. Een heus exemplaar van het boek met een echte tekening van Alice als muis! Op de stripmarkt in Kampen van 2016 stond een grote Geronimo Stilton-stand en een van de illustratoren, of in dit geval illustratrices, was aanwezig om de boeken te "signeren". Een buitenkansje natuurlijk (I wish I had our Dinah here), maar toen ik tussen al die kinderen stond vroeg ik me werkelijk even af of ik gestoord was en of mijn verslaving niet dermate vormen aannam dat ik moest overwegen hulp te zoeken. Not!, en bovendien was de tekenaar een heel aardig meisje . Ze rook niet naar kaas, en check verder de foto's maar. En ik kreeg ook nog een petje. Met handtekening. Dus.

Geïnspireerd door de verhalen over het vervolg op Alice in Wonderland op het symposium van het Lewis Carroll Genootschap, ben ik weer eens in het boek Alice Through the Looking Glass gaan lezen. Een van de verhalen gaat over De Leeuw en De Eenhoorn.

In een van de andere verhalen op deze geweldige site (:iemand moet het zeggen tenslotte, en ik zei niet: een van de andere geweldige verhalen op deze site, hoewel je in Spiegelland nooit precies weet wat iemand eigenlijk zegt) heb ik al eens geschreven dat ik een leuk meisje ken dat Alice heet, maar toevallig ken ik nog een ander heel leuk meisje en die is gek op eenhoorns. Ze heeft een eenhoorn-pak, ze heeft eenhoorn-sloffen, en als je bij mijn filmpjes kijkt, dan zie je dat ze eigenlijk een eenhoorn is. Hoogste tijd dus om het eens te hebben over De Eenhoorn in het verhaal van Lewis Carroll en onthoud: "Be yourself. Unless you can be a unicorn. In that case, you should always be a unicorn." (Geloof het of niet, maar zelfs deze beroemde quote is gebaseerd op Alice in Wonderland, uit de gelijknamige bewerking ervan door de schrijfster Elle Lothlorien.)

Terug naar Alice. Voor wie er nog niet mee bekend is: De Leeuw en De Eenhoorn vechten om de kroon, die echter stevig op het hoofd van De Koning staat die er niet over peinst deze aan wie dan ook af te geven. Tijdens het gevecht wordt een pauze ingelast en De Eenhoorn zegt tegen De Koning, doelend op Alice, dat hij altijd heeft gedacht dat kinderen monsters uit een fabel waren (:zo gaat dat in Spiegelland). Alice denkt uiteraard hetzelfde over De Eenhoorn, maar aangezien ze elkaar nu toch hebben gezien, spreken ze af in elkaar te geloven. Even een kennisfeitje tussendoor: wist je dat de Eenhoorn al sinds de 14e eeuw het nationale dier van Schotland is en dat de mensen in die tijd echt geloofden dat er eenhoorns bestonden? If I believe in you...

Er wordt besloten taart te gaan eten, waarbij Alice aan De Leeuw - die ook nog nooit een kind heeft gezien - wordt voorgesteld als "een monster uit een fabel", waarop De Leeuw spreekt: "Deel de appeltaart dan rond, Monster". Alice verdeelt de taart, terwijl intussen De Leeuw en De Eenhoorn wat aan het bekvechten zijn, op een zeer bijzondere manier (we gaan niet alles verklappen natuurlijk, lees dat boek nou gewoon eens!), maar op een of andere manier krijgt De Leeuw twee keer zoveel als De Eenhoorn, die luidkeels protesteert, maar zijn bezwaar wordt weggewoven en Alice belandt met veel tromgeroffel in een ander avontuur. (Oke, enlighten yourself en kijk bij de foto’s die horen bij Alice in Stripland, de Dynamite-versie.)

De illustrator Sir John Tenniel heeft ook bij dit verhaal weer een paar prachtige tekeningen gemaakt en pas toen ik dit verhaal las in de engelstalige Alice annotated-versie, begreep ik dat er een heel politiek verhaal achter De Leeuw en De Eenhoorn zit. Op de tekening zijn De Leeuw en De Eenhoorn eigenlijk afgebeeld als een persiflage of een soort spotprent op twee politieke tegenstanders uit die tijd, Disraeli en Gladstone, die in het parlement constant aan het kibbelen waren, waarbij de regering uiteindelijk viel en Gladstone de functie van Disraeli overnam, Minister van Financiën (we hebben het hier over 1852). Van Lewis Carroll was bekend dat hij tamelijk conservatief was (:inderdaad, en desalniettemin Alice creëerde) en niet alleen laat hij Alice dus een avontuur met twee fabelachtige dieren meemaken (de een letterlijk, de ander figuurlijk), maar hij lijkt hier ook een politiek statement te willen maken.

So it shows, there's always more than meets the eye. Geïnteresseerd in nog een weetje, of twee? Zowel De Leeuw als De Eenhoorn komen in het Wapen van Groot-Brittanie voor. In de Engelse versie staat De Eenhoorn links en De Leeuw rechts, in het Schotse Wapen is het net andersom. Het is maar net hoe je bekijkt wie de baas is, en dat geldt eigenlijk ook voor De Leeuw die een groter stuk taart krijgt dan De Eenhoorn (Yep: het leeuwendeel). Lewis Carroll schijnt hiermee te verwijzen naar de fabel van Aesop: vier dieren gaan gezamenlijk op jacht, maar als de buit moet worden verdeeld, eist De Leeuw alles op. Moraal van het verhaal: het is wachten op problemen als je samenwerkt met iemand die sterker, of machtiger, is dan jezelf. Over een politiek statement gesproken.

Mensen vragen me wel eens waarom ik Alice zo leuk vindt, ik bedoel het boek van Lewis Carroll, en dit is dus een van de redenen. Het boek is gewoon lekker om te lezen als een (ont)spannend verhaal, maar wie zich er in verdiept, komt weer thuis met heel wat leuke feitjes, net als na afloop van het Lewis Carroll Symposium. Heb je nou nog steeds niet op die link gedrukt die natuurlijk niet voor niks op deze site staat? Hoho, eerst dat filmpje nog eens bekijken van Het Meisje dat dacht een Eenhoorn te zijn!

WTF is een symposium?! zullen sommigen hebben gedacht, toen ze de uitnodiging kregen om naar de oprichtingsvergadering van het Lewis Carroll Genootschap te komen. Ik heb het even opgezocht op Wikipedia: "Een symposium, ook wel een wetenschappelijk congres of wetenschappelijke conferentie genoemd, in de wetenschap is een bijeenkomst van wetenschappelijk onderzoekers voor de presentatie van hun werk, verdere beeldvorming op een bepaald onderwerp en verdere uitwisseling van ideeën." Dit klinkt niet bepaald als de bespreking van een kinderboek!

Ik weet niet hoe het anderen vergaat, maar als ik ergens vertel dat ik fan ben van Alice in Wonderland, krijg ik wel eens meewarige blikken. Een volwassen vent die van een klein blond meisje houdt dat op kinderachtige toon in zichzelf praat en vreemde avonturen meemaakt (bedankt Walt Disney). Alice gaat voor mijn gevoel wel iets dieper; het boek is fantasierijk, geschreven door een intellectueel, gebaseerd op ware personen, met een moraal, in een voor kinderen en volwassen geschreven taal in het Victoriaanse tijdperk waarin betutteling een groot goed was. Alice is wat mij betreft voor de literatuur wat Elvis Presley, The Beatles en The Rolling Stones voor de muziek betekenen. Lewis Carroll was een pionier en zijn boek was geliefd bij kinderen, maar ook bij Queen Victoria (:komt haar gevleugelde uitspraak "We are not amused" niet eigenlijk neer op "Off with her head"?).

Natuurlijk is Alice in Wonderland in eerste instantie een boek om van te genieten, in welke vorm of taal je het ook leest. Het boek is geschreven voor kinderen, maar zeker niet in een kinderachtige taal en de kracht van het boek ligt er vooral in dat het door alle aspecten die het bevat, een ongelooflijke inspiratiebron is voor anderen. Het is een uitdaging voor vertalers, het is interessant voor rekenkundigen, het is interessant voor illustrators en over deze onderwerpen waren er drie deskundigen aan het woord op het Lewis Carroll Genootschap-symposium, en ik heb genoten.

Casper Schuckink Kool was de eerste spreker. Hij liet verschillende vertalers de revue passeren en wees op de valkuilen, zelfs de meest simpele. Het verhaal start (vrij vertaald) met "Alice was sitting with her sister on a bank"; in sommige Nederlandse vertalingen begint het verhaal met de tekst: Alice zat met haar zuster op een bank. De oppervlakkige lezer leest hier misschien over heen, maar het Engelse bank betekent niet het Nederlandse bank; het is de oever van de rivier, waardoor je direct een totaal andere sfeer creeert. Casper - een allesweter over Alice die er uitziet als Einstein, maar dit terzijde - vertelde verder over het vertalen van munteenheden; is een penny een cent, wat is sixpence en hoeveel is een pound? Letterlijk vertalen is geen kunst, maar als je je realiseert wat de werkelijke waarde van die munteenheden 150 jaar geleden was, dan moet je de bedoeling van de schrijver ook meevertalen (:is dit een Nederlands woord?). Alice roept ergens in de rechtbank-scene dat als iemand duidelijk kan maken wat er is gebeurd "I'll give him sixpence", waarmee ze feitelijk bedoelt dat ze er een kapitaal voor over heeft, en niet een kwartje of zo, waardoor Alice's opmerking een totaal andere lading krijgt waar de lezer van destijds zich welbewust van was.

Aan de orde kwam ook dat de personages opeens een nadrukkelijk geslacht kregen in sommige vertalingen. Het hele Alice-boek is feitelijk geslachtsneutraal; verwijzingen naar een dier zijn bij Lewis Carroll vaak "it", and niet he of she. Duidelijk is natuurlijk dat Alice een meisje is (alhoewel ik haar zelf androgyn vind, maar dat is mijn persoonlijke visie) en dat de Mad Hatter en The March Hare van het mannelijke geslacht zijn. Toch wordt in een vertaling gerept over "Meneer en Mevrouw Haas" en naar de reden kun je slechts gissen; heeft de vertaler het leuker willen maken voor jeugdige lezers (:maar ben je dan nog een vertaler of vooral een bewerker?), of heeft iemand gedacht: Wacht eens even, een jong blond meisje op visite bij twee gestoorde mannen in een bos? No way Jose!

De volgende spreker was, Henri Ruizenaar, een voormalig wiskundedocent (:kijk voor een leuk kranten-artikel eens in mijn fotoboek “Alice in de geschreven pers”). Hij is vooral gecharmeerd van het vervolg op Alice in wonderland: Through the Looking Glas (:Toen Queen Victoria meldde dat ze zeer gecharmeerd was over Alice in Wonderland en aangaf uit te kijken naar het volgende boek, verblijdde Lewis Carroll haar met zijn volgende boek: een wiskundige verhandeling, in plaats van zijn pas jaren later uitgegeven Alice 2). Dit deel is gestructureerder van aard dan Alice, dat min of meer spontaan is ontstaan en daarna bewerkt en aangevuld tot de Alice die wij kennen; Through the Looking Glas is van A tot Z bedoeld als boek, waarbij het schaakspel als uitgangspunt is gebruikt en waar vooral de logica van Lewis Carroll een belangrijke rol speelt. Heb ik al gezegd dat ik vroeger niet erg heb genoten van wiskunde op school? Het verhaal van Henri maakte bijna dat ik spijt kreeg dat ik vroeger niet beter heb opgelet. Hij legde bijvoorbeeld uit dat de rekensom van Alice klopte (vier keer vijf is twaalf, vier keer zes is dertien), als je niet uitgaat van het decimale stelsel, maar van het 18-tallig stelsel, het 21-tallig stelsel enzovoort. De eerste keer dat ik Alice las, dacht ik; oke, absurd rekensommetje, what's the point, en nu ik weet dat er achter zelfs zo'n eenvoudige opsomming een idee zit, wat is er dan nog meer? Het is een beetje als het vinden van een geheime gang in Mario Bros, waarbij je in de eerste versie het spel niet kon opslaan, en zo in een paar minuten in wereld 5.2 kwam in plaats van voor de zoveelste keer alle werelden door te moeten; ik haat die Woestijn-monsters!

Henri had het verder over het mysterie van het getal 42 in het werk van Lewis Carroll. In de oorspronkelijke versie precies zijn 42 tekeningen van Sir John Tenniel opgenomen, en het getal 42 komt prominent naar voren in een rechtbank-scene waar de logica van Lewis Carroll ook weer terugkomt: De koning gelast iedereen "more than a mile high" de rechtszaal te verlaten, wat volgens hem Rule 42 is (en uiteraard maar op 1 persoon kan slaan). Alice protesteert, de koning beweert dat het de oudste regel uit het boek is, waarop Alice meldt (:logica pur sang): dan zou het regel 1 moeten zijn. (Tip: kijk eens bij de foto’s die horen bij Alice in Stripland, de Dynamite-versie.) Er kwamen diverse berekeningen voorbij, waarbij de uitkomst 42 was, en uiteraard werd gerefereerd aan The Hitchhikers Guide to the Universe: 42 is the Answer to everything, en staan er op de laatste tekening van Sir John Tenniel waar Alice wakker wordt geen 42 speelkaarten ?

De laatste gastspreker was Laurence Herfs , curatrice in opleiding bij het Museum voor het Beeldverhaal, met als onderwerp: Alice in Mangaland. De figuur Alice speelt een belangrijke rol in deze Japanse stripvorm, waarbij eerst werd uitgelegd hoe deze te lezen (van achter naar voor, en per pagina eerst boven van rechts naar links en dan onder van rechts naar links). Er zijn verschillende soorten Alice-mangastrips waar de nodige voorbeelden van werden getoond, waarbij een tendens werd geconstateerd om de hoofdpersoon steeds minder op de Walt Disney-variant te laten lijken en meer op de echte Alice Liddell. Leuk om te weten ook dat ze in Japan verzot zijn op het Victoriaanse tijdperk, wat de fascinatie voor Lolita-achtige Alices verklaart (: zo krijgen we de heren wel aan het lezen!), en dat de bekende grote ogen van manga-illustraties geinspireerd zijn op Betty Boop en vooral een manier zijn om emotie uit te drukken. Wat geheel nieuw voor mij was, was de strip "Am I Alice?" waarbij er een gender-swap had plaatsgevonden: waarom zou Alice geen man zijn! Voor mij was de cirkel zo weer rond; Meneer en Mevrouw Haas uit het verhaal van Casper wisselen net zo makkelijk van geslacht als deze manga-Alice, zij het waarschijnlijk met geheel andere bedoelingen. Laatst tikte ik trouwens een boek op de kop van Camilla Rosa Garcia, met gothic-achtige illustraties van Alice, behalve van het Witte Konijn dat is afgebeeld als een verleidelijke bunny, al dan niet in een veel te kort rokje, maar dit geheel terzijde.

Ik doe de sprekers waarschijnlijk geen eer aan met mijn korte en gekleurde verslag; waar het om gaat is dat ik er van heb genoten om meer te horen over de vele verschillende achtergronden van Alice, waar iedereen een persoonlijke visie op heeft. Heb je zelf een geheel andere indruk van de verhaal van de sprekers, zet het op de site! Ben je er dit jaar niet geweest en wil je er de volgende keer wel bij zijn? Doe als ik en meld je aan als vriend van het Genootschap!

"Hallo, mijn naam is Coenraad en ik ben verslaafd. Verslaafd aan Alice." Zo zou een AA-bijeenkomst kunnen beginnen als je niet aan alcohol of seks verslaafd bent, maar aan Alice in Wonderland. Er gaat letterlijk geen dag voorbij zonder dat ik aan Alice denk. Even langs de verzameling lopen en door een boek bladeren, even op Ebay, Marktplaats of Catawiki struinen. Het is bijna onvoorstelbaar op hoeveel verschillende manieren Alice een bron van inspiratie is: Boeken, films, voorstellingen, fotografie, illustraties, cosplay, merchandise enzovoort.

Hoe is deze gekte begonnen? Merkwaardig genoeg begon dit niet door het boek, maar door Pat Andrea. Deze Nederlandse kunstenaar is bij mij bekend als de illustrator van de boeken van Herman Pieter de Boer, waar ik altijd een fan van ben geweest, en op een dag liep ik langs een galerie waar een kunstboek van Pat Andrea lag, met tekeningen van Alice in Wonderland. Bij elke tekening was een tekstgedeelte uit Alice in Wonderland vermeld waarop de tekening was geïnspireerd. Ik was verkocht.

Ik begon wat te lezen over de schrijver en kwam er achter dat de man een mysterie is. Ik kocht een fotoboek met zijn beroemde foto's van Alice Liddel en andere jongedames, naast kennissen en beroemdheden, en als je je dan bedenkt dat deze foto's 150 jaar geleden zijn gemaakt en hij ze zelf ontwikkelde in een tijdperk dat de fotografie nog in de kinderschoenen stond, dan kun je niet anders dan bewondering hebben voor dit genie. Mijn interesse in fotografie, een andere verslaving vrees ik, kan niet los worden gezien van mijn groeiende interesse in het werk van Lewis Carroll.

Ik las over het leven van de echte Alice, ik bezocht het graf van de echte Alice (nadat ik op een vakantie in Engeland bij de verkeerde Christ Church was, maar daarover een andere keer). Ik kocht een boek van Graham Ovenden over de vele verschillende illustratoren van Alice in Wonderland, ik kwam een Duits stripboekje tegen, een Engelse manga, ik las verschillende versies in Nederlandse vertalingen en diverse Engelse uitgaven, en elke versie heeft toch weer iets unieks. Kortom: ik ben verslaafd.

Ik bleek niet de enige te zijn. Op boekenmarkten is altijd wel een Alice te vinden, op Dutch Comic Con in Utrecht kun je verschillende Alice´s tegen het lijf lopen, in de bioscoop en het theater is regelmatig een Alice-voorstelling en digitaal is het materiaal van over de hele wereld onuitputtelijk. Grappig is ook dat ik een echte Alice ken, en wat is er leuker dan je vrouw een beetje te plagen door te zeggen dat je van Alice hebt gedroomd...

Nu is er dan eindelijk het Lewis Carroll Genootschap, waar iedereen die fan is van de mens, de taalgrappen, de wiskundige grappen, de illustraties, de films, de fotografie, de kunst, Alice Liddel, Cosplay of wat dan ook, zijn of haar enthousiasme kan delen met anderen. Het Genootschap en de site kunnen alleen overleven als deze gevuld wordt met persoonlijke verhalen, foto´s en filmpjes. Leuk voor jezelf, maar ook leuk om nieuwe verslaafden te creëren! Bij deze dus de oproep, stuur in dat verhaal, die foto´s of dat filmpje!

Hieronder alvast een voorproefje uit mijn eigen verzameling: een paar mooie tekeningen van Pat Andrea uit zijn boek Alice in Wonderland, een paar fotoboeken van en over Lewis Carroll, het graf van de echte Alice en een paar foto's van Dutch Comic Con 2015 en 2016.